প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে বৃহস্পতিবাৰে লোকসভাত অনাস্থা প্ৰস্তাৱৰ ওপৰত আলোচনাৰ সময়ত উত্তৰ-পূবত কংগ্ৰেছ দলৰ শাসন অভিলেখক লৈ তীব্ৰ প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰে।
তেওঁ কংগ্ৰেছ শাসনৰ অধীনত হিংসাত্মক পৰিস্থিতিৰ উদাহৰণ দাঙি ধৰে য’ত মিজোৰামৰ উদাহৰণ উল্লেখ কৰে য’ত ১৯৬৬ চনত ভাৰতীয় বায়ুসেনাই দেশৰ ভিতৰতে অসামৰিক ভূখণ্ডত প্ৰথম আৰু একমাত্ৰ বিমান আক্ৰমণ চলাইছিল।
তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে অপাৰেচন জেৰিকোৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই বিচ্ছিন্নতাবাদী মিজো নেচনেল ফ্ৰণ্টৰ বিৰুদ্ধে বায়ুসেনা ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
লোকসভাৰ ভাষণত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে কয়- "১৯৬৬ চনৰ ৫ মাৰ্চত কংগ্ৰেছে নিজৰ বায়ুসেনাই মিজোৰামৰ অসহায় নাগৰিকৰ ওপৰত আক্ৰমণ চলাইছিল। কংগ্ৰেছে যদি আন কোনো দেশৰ বায়ুসেনা হয় তেন্তে উত্তৰ দিব লাগে। মিজোৰামৰ জনসাধাৰণ নাগৰিক নাছিল নেকি।"
মোৰ দেশৰ? তেওঁলোকৰ নিৰাপত্তাৰ দায়িত্ব ভাৰত চৰকাৰৰ নাছিল নেকি?"
তেওঁ লগতে কয়, "আজিলৈকে মিজোৰাম ৫ মাৰ্চৰ দিনটোত শোক প্ৰকাশ কৰে। তেওঁলোকে কেতিয়াও সেই ঘাঁবোৰৰ যত্ন ল'বলৈ চেষ্টা কৰা নাছিল। কংগ্ৰেছে এই সত্য দেশৰ পৰা লুকুৱাই ৰাখিছিল। তেতিয়া কোনে শাসন কৰিছিল? ইন্দিৰা গান্ধী।"
১৯৬১ চনত মিজো পাহাৰত এমএনএফ ভাঁহি আহিছিল
ষাঠিৰ দশকৰ সময়ছোৱাত মিজো পাহাৰ অসমৰ এটা অংশ আছিল।
১৯৫৯ চনত মিজো পাহাৰ জিলাত মৌতম দুৰ্ভিক্ষৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ পিছত ১৯৬০ চনত মিজো নেচনেল ফামিন ফ্ৰণ্ট নামৰ এটা সাহায্য সংস্থা গঠন কৰা হয়
দুৰ্গম গাঁওলৈ বস্তু।
১৯৬১ চনত দুৰ্ভিক্ষৰ অন্ত পৰাৰ পিছত লালডেংগাই সংগঠনটোৰ নামৰ পৰা ‘আভিক্ষয়’ শব্দটো বাদ দি ‘মিজো নেচনেল ফ্ৰণ্ট’ (এমএনএফ) নামৰ ৰাজনৈতিক সংগঠন এটা উলিয়াই আনিছিল।
আৰম্ভণিতে এম এন এফৰ নেতৃত্বৰ উদ্দেশ্যৰ পাৰ্থক্য আছিল কাৰণ ইয়াৰ নেত্ৰী থাংলিয়ানা চাইলোৱে মিজোৰামৰ বাবে ৰাজ্যিক গঠনৰ পৰামৰ্শ দিয়াৰ বিপৰীতে আন কিছুমানে স্বাধীনতাৰ নীতিৰ বাবে হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিছিল।
পিছলৈ তেওঁলোকে সুকীয়া জাতি-ৰাষ্ট্ৰৰ দাবীত একমত হৈছিল যিয়ে মিজোসকলে বসবাস কৰা সকলো অঞ্চলৰ একত্ৰীকৰণৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, আৰু এটা ‘বৃহত্তৰ মিজোৰাম’ আন্দোলনৰ জন্ম হৈছিল।
সমগ্ৰ মিজোৰাম আৰু মিজো দখল কৰা মণিপুৰ আৰু বাৰ্মাৰ অঞ্চলত দলৰ স্বেচ্ছাসেৱকসকলে বৃহত্তৰ মিজোৰামৰ বাবে নিজৰ অভিযানৰ প্ৰচাৰ চলোৱাৰ সময়তে এম এন এফৰ প্ৰতিষ্ঠাপক লালডেংগাই জনসাধাৰণৰ কল্পনাশক্তিক আকৰ্ষণ কৰা এজন মূল ব্যক্তি হৈ পৰিছিল।
প্ৰথম অৱস্থাত এই সংগঠনটোৱে অহিংস পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিছিল যদিও আভ্যন্তৰীণ হেঁচা দিয়াৰ লগতে অঞ্চলটোত মানৱ অধিকাৰ উলংঘাৰ অভিযোগ উত্থাপন হোৱাৰ পিছত এম এন এফে অস্ত্ৰ হাতত লৈছিল।
এম এন এফৰ অপাৰেচন জেৰিকো
মিজোৰামত থকা সকলো ভাৰতীয় বাহিনীক অপসাৰণ কৰাৰ লক্ষ্যৰে ১৯৬৬ চনৰ ২৮ ফেব্ৰুৱাৰীত এম এন এফৰ বিদ্ৰোহীয়ে অপাৰেচন জেৰিকো আৰম্ভ কৰে।
দ্য স্ক্ৰলৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি আইজল আৰু লুংলেইৰ আছাম ৰাইফলছৰ গেৰিছনত একেলগে আক্ৰমণ চলাই বিদ্ৰোহীয়ে আক্ৰমণ কৰে।
মিজোৰাম চৰকাৰৰ এখন মহাবিদ্যালয় চৰকাৰী আইজল উত্তৰ মহাবিদ্যালয়ৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত ‘মিজোৰাম বিদ্ৰোহৰ আৰ্থ-সামাজিক প্ৰভাৱ’ নামৰ এখন ৰচনা অনুসৰি আইজল মহকুমা নগৰলৈ যোৱা পথটো সেই সময়ত অসমৰ মিজো পাহাৰৰ প্ৰথমখন গাঁও ভাইৰেংটেত কাটি পেলোৱা হৈছিল
সময়.
কালভাৰ্ট বিস্ফোৰণ হোৱাৰ বিপৰীতে প্ৰকাণ্ড গছ কাটি পথত ৰখা হয়।
পিছদিনা অৰ্থাৎ ১৯৬৬ চনৰ ১ মাৰ্চত এম এন এফে মিজোৰামৰ বাবে স্বাধীনতা ঘোষণা কৰে আৰু আন ষাঠিজন লোকৰ সৈতে লালডেংগাই ১২ দফীয়া ঘোষণাপত্ৰত স্বাক্ষৰ কৰে।
২ মাৰ্চত অসম চৰকাৰে জিলাখনক অশান্ত অঞ্চল হিচাপে ঘোষণা কৰি পৰিস্থিতিৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ ভাৰতীয় সেনাক দায়িত্ব দিয়া হয়।
আইজলত বসবাস কৰা লোকসকলে ১৯৬৬ চনৰ ৪ মাৰ্চৰ পুৱাতে ইয়াক পৰিত্যাগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল বুলি ৰচনাখনত উল্লেখ কৰা হৈছে।
এম এন এফৰ বিদ্ৰোহীয়ে বন্দী কৰাৰ গতি অতি দ্ৰুত আছিল কাৰণ তেওঁলোকে আইজলৰ চৰকাৰী কোষাগাৰ আৰু চাম্পাই আৰু লুংলেই জিলাৰ সেনাৰ ইনষ্টলেশ্যনকে ধৰি গুৰুত্বপূৰ্ণ ইনষ্টলেশ্যনসমূহ দ্ৰুতগতিত জব্দ কৰিছিল বুলি দ্য স্ক্ৰলৰ প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে।
১৯৬৬ চনত আইজল বিমান আক্ৰমণ আৰু বোমা বিস্ফোৰণ
কিন্তু ইয়াৰ পিছত হোৱা ঘটনাই এম এন এফকো স্তম্ভিত কৰি তুলিছিল কাৰণ ইন্দিৰা গান্ধী নেতৃত্বাধীন চৰকাৰে এই বিদ্ৰোহ প্ৰতিহত কৰিবলৈ ভাৰতীয় বায়ুসেনাৰ চাৰিখন যুদ্ধ বিমান প্ৰেৰণ কৰিছিল।
প্ৰতিবেদন অনুসৰি ফ্ৰান্সত নিৰ্মিত ডাচল্ট অ’ৰাগান যুঁজাৰু বিমান (ডাকনাম টুফানিছ)ৰ লগতে ব্ৰিটিছ হাণ্টাৰক বিমান আক্ৰমণ আৰু আইজলত বোমা বিস্ফোৰণৰ বাবে নিয়োগ কৰা হৈছিল।
অসমৰ তেজপুৰ, কুম্বিগ্ৰাম, যোৰহাটৰ পৰা উৰা মাৰি আইজলৰ ওপৰেৰে উৰা মাৰিছিল য'ত ১৯৬৬ চনৰ ৫ মাৰ্চত প্ৰথমবাৰৰ বাবে মেচিনগান ব্যৱহাৰ কৰি চহৰখনলৈ গুলীচালনা কৰিছিল।পিছদিনা বিমান আক্ৰমণ তীব্ৰতৰ হোৱাৰ লগে লগে জ্বলন্ত বোমা নিক্ষেপ কৰা হৈছিল।
মিজো নেচনেল ফ্ৰণ্টৰ এজন প্ৰবীণ সদস্য থাংছাংগাই দ্য স্ক্ৰ’লক কয় যে, “আমাৰ সৰু চহৰখন হঠাতে চাৰিখন চিঞৰি থকা জেট যুঁজাৰু বিমানে আগুৰি ধৰিলে।
‘হঠাতে গুলীৰ বৰষুণ পৰিল আৰু বোমা নিক্ষেপ কৰা হ’ল।
জ্বলি থকা অট্টালিকাবোৰ ভাঙি গ’ল আৰু সকলোতে ধূলি আৰু বিশৃংখলতাৰ সৃষ্টি হ’ল।
মিজোৰামৰ হৃদয়ত আঘাত কৰিলে, কিন্তু মিজো মনোভাৱত নহয়।’-তেওঁৰ উদ্ধৃতিৰে এইদৰে কয়।
‘চীন বা পাকিস্তানৰ ভিতৰত উৰা মাৰিবলৈ সাহস নকৰাৰ বাবে আইজলত বোমা বিস্ফোৰণৰ বাবে চৰকাৰে জেট যুঁজাৰু বিমান নিয়োগ কৰাৰ সাহস পাই আমাক আচৰিত কৰি তুলিলে।’- প্ৰতিবেদনত গাঁও পৰিষদৰ সদস্য ৰেমৰুৱাটাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।
১৩ মাৰ্চলৈকে এই ষ্ট্ৰেফিং চলি থাকিল আৰু এই সময়ছোৱাত আতংকিত সাধাৰণ নাগৰিকে পাহাৰলৈ পলায়ন কৰে।
ইফালে এম এন এফৰ বিদ্ৰোহীয়ে পিছুৱাই গৈ ম্যানমাৰ আৰু পূব পাকিস্তানৰ জংঘললৈ পলায়ন কৰে যিটো বৰ্তমানৰ বাংলাদেশ।
এই অভিযানত ১৩ জন সাধাৰণ নাগৰিক নিহত হোৱা বুলি জানিব পৰা গৈছে।
আজাৱালৰ চাৰিটা মূল অঞ্চল — ৰিপাব্লিক ভেং, হ্মেইচ্চে ভেং, ডাউৰপুই ভেং, আৰু ছিংগা ভেং — সম্পূৰ্ণৰূপে ধ্বংস হয়।
এই অভিযানৰ বিপৰীতে ১৯৬২ চনৰ ভাৰত-চীন যুদ্ধত আই এ এফে কোনো কৌশলগত অভিযান চলোৱা নাছিল আৰু এই সংঘাতত আক্ৰমণাত্মক অভিযানৰ পৰা বহুলাংশে বাহিৰত আছিল।
১৯৬৬ চনত আইজল বোমা বিস্ফোৰণ: বিমান আক্ৰমণৰ কাৰণ
পূৰ্বে উল্লেখ কৰা অনুসৰি আইজল মহকুমা চহৰলৈ যোৱা পথটো ভাইৰেংটেত বিচ্ছিন্ন হৈ পৰিছিল।
বিদ্ৰোহীসকলে দ্ৰুতগতিত চৰকাৰী কোষাগাৰ আৰু সেনাৰ ইনষ্টলেশ্যনকে ধৰি গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থাপনসমূহ দখল কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
পূৰ্বতে উল্লেখ কৰা ৰচনাখনৰ মতে প্ৰায় ১০০০ সশস্ত্ৰ এম এন এফৰ বিদ্ৰোহীয়ে লুংলেইত থকা অসম ৰাইফলছৰ চকীত আক্ৰমণ চলাইছিল আৰু ১৯৬৬ চনৰ ২৮ ফেব্ৰুৱাৰীৰ পৰা ১ মাৰ্চৰ ভিতৰত মাজনিশা আইজলৰ চৰকাৰী কোষাগাৰ আক্ৰমণ কৰি বিদ্ৰোহীয়ে নগদ ধন, ৰাইফল, গোলাবাৰুদ জব্দ কৰিছিল।
বাৰে বাৰে আক্ৰমণৰ মাজতে কেৱল প্ৰথমটো আছাম ৰাইফলছৰ মুখ্য কাৰ্যালয়ে স্থিৰ হৈ থাকিল যদিও বিপদত পৰিল।
লুছাই পাহাৰবোৰো বিদ্ৰোহীৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ অহাৰ বাবে চহৰখনৰ অৱস্থানেও কঠিন ভূখণ্ডৰ সৈতে দুৰ্গম ঠাই হোৱাৰ বাবে এক অৰ্থপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
দ্য ইকনমিক টাইমছৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি সেনাই হেলিকপ্টাৰেৰে সৈন্য আৰু অস্ত্ৰ পঠিয়াবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যদিও এম এন এৰ স্নাইপাৰে তেওঁক খেদি পঠিয়াইছিল।
১৯৬৬ চনৰ আইজল বোমা বিস্ফোৰণ: ‘সত্য লুকুৱাই ৰখা’।
এই বিমান আক্ৰমণ ভাৰত চৰকাৰৰ ফালৰ পৰা এক বিতৰ্কিত পদক্ষেপ হৈয়েই আছে কিয়নো ভাৰত চৰকাৰে হয়তো এম এন এফৰ বিদ্ৰোহ দমনৰ লক্ষ্যত উপনীত হ’ল যদিও দীঘলীয়া বিদ্ৰোহ ৰোধ কৰিব নোৱাৰিলে।
উল্লেখযোগ্য যে কংগ্ৰেছে অপাৰেচন সন্দৰ্ভত দেশৰ পৰা “সত্য লুকুৱাই ৰাখিছিল” বুলি প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে কৰা মন্তব্যৰ সময়তে বাতৰি অনুসৰি তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে এনে বিমান বোমা বিস্ফোৰণ হোৱা বুলি অস্বীকাৰ কৰিছিল।
কলকাতাস্থিত হিন্দুস্তান ষ্টেণ্ডাৰ্ডৰ ১৯৬৬ চনৰ ৯ মাৰ্চৰ প্ৰতিবেদনৰ উদ্ধৃতি দি স্ক্ৰাইবে কয় যে ইন্দিৰা গান্ধীয়ে দাবী কৰিছিল যে যুদ্ধ বিমানসমূহ বোমা নহয়, মানুহ আৰু যোগানৰ বাবে এয়াৰড্ৰপ কৰিবলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছে।
আইজল বোমা বিস্ফোৰণৰ লগতে গাঁওসমূহ পুনৰ গোট খোৱাৰ কথাও বিতৰ্কিত স্বৰূপৰ বাবে বিতৰ্ক অব্যাহত আছে।
ভাৰতৰ প্ৰতি মিজো সম্প্ৰদায়ৰ আস্থা হ্ৰাস কৰাৰ লগতে দশক দশক ধৰি বিদ্ৰোহক ইন্ধন যোগোৱাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকে লোৱা ভূমিকাক লৈ বিতৰ্ক অব্যাহত আছে।
